आहार नियन्त्रण र परिवर्तन ‘डाइटिङ’ले मस्तिष्कमा सञ्चार परिवर्तन हुने एक अमेरिकी अनुसन्धान रिपोर्टले देखाएको छ ।

म्याक्स प्लाङ्क इन्स्टिच्युट फर मेटाबोलिज्म रिसर्च र हार्वर्ड मेडिकल स्कुलका अनुसन्धानकर्ताहरूले मुसामा गरेको अनुसन्धानका क्रममा यो पुष्टि गरिएको हो । डाइटिङका कारण भोकको भावनालाई मध्यस्थता गर्ने स्नायु कोषहरूले मस्तिष्क सञ्चार परिवर्तनको बलियो सङ्केत प्राप्त गर्छन्, जसले गर्दा मुसाहरूले आहार नियन्त्रणपछि धेरै खान्छन् र छिटो वजन बढाउँछन् ।   

दीर्घकालीन रूपमा, यी निष्कर्षहरूले यो प्रवर्द्धन रोक्न औषधि विकास गर्न मद्दत गर्न सक्छ र आहार नियन्त्रणपछि शरीरको वजन कम गर्न मद्दत गर्दछ । ‘मानिसहरूले मुख्यतया डाइटिङको अल्पकालीन प्रभावलाई हेरेका छन् । हामी दीर्घकालीन रूपमा मस्तिष्कमा के परिवर्तन हुन्छ भनेर हेर्न चाहन्थ्यौं,’ संस्थाका अनुसन्धाता हेनिङ फेन्सेलाउले भने । 

यसका लागि अनुसन्धानकर्ताहरूले मुसालाई आहार नियन्त्रणको अध्ययनका लागि छाने र मस्तिष्कमा कुन कोष परिवर्तन भयो भनेर मूल्याङ्कन गरे । विशेषगरी, उनीहरूले हाइपोथैलेमस नामक मस्तिष्कको केन्द्रभागमा रहेको सानो भाग र एजीआरपी न्यूरोन्स कोषको एक समूहको परीक्षण गरेको बताए । 

हाइपोथैलेमसले मुटुको गतिविधि, शरीरको तापक्रम, भोक, निद्रा र ब्युँझिनेलाई नियमन गर्छ भने एजीआरपी न्यूरोन्सले भोकको भावनालाई नियन्त्रण गर्छ । उनीहरूले एजीआरपी न्यूरोन्सलाई उत्तेजित गर्ने न्यूरोनले मुसाहरू आहार नियन्त्रणमा हुँदा तौल बढेको सङ्केतहरू पठाएका जानकारी प्राप्त गरेका थिए । मस्तिष्कमा हुने यो गहिरो परिवर्तन आहार नियन्त्रणको लामो समयपछि पत्ता लगाउन सकिन्छ । यो-यो प्रभावलाई रोक्न अनुसन्धानकर्ताहरूले एजीआरपी न्यूरोन्स सक्रिय हुने मुसाहरूमा तन्त्रिका मार्गहरू चयन गर्न पनि सफल भए । यसले गर्दा आहारपछि तौल निकै कम भयो ।

फेन्सेलाउ भन्छन्, ‘दीर्घकालमा, हाम्रो लक्ष्य मानवका लागि उपचार फेला पार्नु हो, जसले डाइटिङ पछि शरीरको वजन घटाउन मद्दत गर्न सक्छ । यसको परिपक्व नतिजा प्राप्त गर्न, हामीले अन्वेषणलाई जारी राख्नेछौँ र हामी कसरी मानवमा तन्त्रिका मार्गको सुदृढीकरणको मध्यस्थता गर्ने संयन्त्रहरू रोक्न सक्छौँ भन्ने पत्ता लगाउनेछौँ । यो कामले तन्त्रिकामा फैलिएका कोष तथा रेखाचित्रले भोकलाई कसरी नियन्त्रण गर्दछ भन्ने कुराको जानकारी गराउँछ । हामीले पहिले माथिल्ला भागको न्यूरोन्सको एक प्रमुख सेट पत्ता लगाएका थियौँ, जुन शारीरिक रूपमा एजीआरपी न्यूरोन्समा उत्तेजित गर्दछ ।’

‘हाम्रो वर्तमान अध्ययनमा, हामीले पत्ता लगायौँ कि यी दुई न्यूरोन्सबीचको भौतिक न्यूरोट्रान्समीटर जडान, सिनाप्टिक प्लास्टिसिटी नामक प्रक्रियामा, डाइटिङ र वजन घटाउँदा धेरै बढ्छ । र, यसले लामो समयसम्म अत्यधिक भोक निम्त्याउँछ,’ हार्वर्ड मेडिकल स्कुलका सह-लेखक ब्राडफोर्ड लोवेलले भने । रासस