खड्क बहादुर रम्तेल (सम्राट)

माघ, १६ काठमाडाैं । गत माघ १२ गते निर्वाचन सम्पन्न गरी हाल मत गणनाको अन्तिम परिणाम आउँदै गर्दा नेकपा माओवादी केन्द्र निकट विद्यार्थी सङ्गठन अखिल क्रान्तिकारी भित्र को गुटगत राजनीतिक उद्दण्डता ले उदेक लागेको छ । भित्र भित्रै मौलाएको माओवादी पार्टीका गुटहरूलाई प्रस्ट रूपमा बाहिर ल्याउने बाटो बनेको छ ।  तथापि नेपालको वर्तमान राजनीतिक परिदृश्यमा विद्यार्थी सङ्गठनहरूको भूमिका अत्यन्त महत्त्वपूर्ण रहेको छ। विशेष गरी नेकपा माओवादी केन्द्र निकट अखिल क्रान्तिकारी विद्यार्थी सङ्गठनको हालैको निर्वाचनले विभिन्न राजनीतिक चुनौतीहरूलाई उजागर गरेको छ। यस सङ्गठनको निर्वाचनमा देखिएको गुटगत राजनीतिले यसको मूल उद्देश्य र लक्ष्यमाथि नै प्रश्न चिह्न खडा गरेको छ। विद्यार्थी राजनीतिमा देखिएको यो विभाजन र गुटबन्दीले समग्र शैक्षिक क्षेत्रमा नकारात्मक प्रभाव पारेको छ।

अखिल क्रान्तिकारी विद्यार्थी सङ्गठन नेपालको जनयुद्ध कालदेखि नै माओवादी आन्दोलनको विद्यार्थी पङ्क्तिमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्दै आएको सङ्गठन हो। यस सङ्गठनले शैक्षिक क्षेत्रमा विभिन्न आन्दोलनहरू गर्दै विद्यार्थीहरूको हक अधिकारको लागि लड्दै आएको छ। विद्यार्थी हित र अधिकारको लागि लड्ने यो सङ्गठन पछिल्लो समय आएर गुटगत राजनीतिको सिकार बन्न पुगेको छ। नेतृत्व छनौटमा देखिएको तीव्र प्रतिस्पर्धा स्वस्थ राजनीतिक बहसभन्दा पनि व्यक्तिगत स्वार्थ र गुटगत हितमा केन्द्रित रहेको देखिन्छ। यसले गर्दा सङ्गठनको मूल उद्देश्य र लक्ष्य नै विचलित हुने खतरा बढेको छ। सङ्गठनभित्र विचार धारात्मक एकरूपताको अभाव स्पष्ट देखिएको छ। केही समूहहरू परम्परागत माओवादी विचारधारामा अडिग रहन चाहन्छन् भने अन्य समूहहरू समयानुकूल परिवर्तन र नवीन विचारहरूको पक्षमा छन् । यो विभाजनले सङ्गठनको एकता र प्रभावकारितामा नकारात्मक असर पार्ने  देखिन्छ । विचार धारात्मक बहसको नाममा व्यक्तिगत स्वार्थ र गुटगत हितको राजनीति हाबी भएको देखिन्छ । यसले गर्दा सङ्गठनको मूल उद्देश्य र कार्यदिशा नै प्रभावित हुने पैदा भएको छ।

सङ्गठनको आर्थिक क्रियाकलापमा पारदर्शिताको कमी देखिएको छ। विभिन्न समूहहरूले आफ्नो गुटको हितका लागि सङ्गठनको स्रोत साधनको दुरुपयोग गरेको आरोप लागेको छ। आर्थिक अनियमितता र अपारदर्शिताले सङ्गठनप्रतिको विश्वसनीयतामा प्रश्न उठेको हो। यस्ता गतिविधिले सङ्गठनको छवि धमिल्याउनुका साथै यसको औचित्यमाथि नै नकारात्मक प्रश्न उठ्न सक्छ । नेतृत्व छनौटको प्रक्रियामा देखिएको अस्वस्थ प्रतिस्पर्धाले सङ्गठनभित्र गहिरो विभाजन सिर्जना गरेको देखिन्छ । योग्यता, क्षमता र विचारभन्दा पनि व्यक्तिगत निष्ठा र गुटगत स्वार्थका आधारमा नेतृत्व छनौट गर्ने प्रवृत्तिले सङ्गठनको विकास र प्रगतिमा बाधा पुर्‍याउने खतरा रहन्छ। नेतृत्व तहमा देखिएको यस्तो प्रवृत्तिले तल्लो तहसम्म नकारात्मक सन्देश प्रवाह हुनुका साथै सिङ्गो पार्टीमा नकारात्मक असर पर्ने देखिन्छ ।

विद्यार्थी हित र अधिकारको मुद्दा ओझेलमा परेको छ। शैक्षिक गुणस्तर, छात्रवृत्ति, भौतिक पूर्वाधार, शैक्षिक बेरोजगारी जस्ता ज्वलन्त मुद्दाहरू प्राथमिकतामा पर्न सकेका छैनन्। गुटगत स्वार्थमा केन्द्रित राजनीतिले विद्यार्थीका वास्तविक समस्या र चासोहरूलाई उपेक्षा गरेको छ। यसले गर्दा सङ्गठनप्रति विद्यार्थीहरूको विश्वास र भरोसा घट्दै जाने देखिन्छ ।

सङ्गठनभित्रको आन्तरिक लोकतन्त्रको अभाव स्पष्ट देखिन्छ। विचार र अभिव्यक्ति स्वतन्त्रताको कमी, फरक मत र आलोचनाप्रति असहिष्णुता, एकलौटी निर्णय प्रक्रिया जस्ता समस्याहरूले सङ्गठनलाई लोकतान्त्रिक मूल्य र मान्यताबाट विचलित गराएको छ। यस्तो प्रवृत्तिले सङ्गठनको लोकतान्त्रिक छवि र विश्वसनीयतामा आँच पुर्‍याएको छ। गुटगत राजनीतिले सङ्गठनको आन्तरिक एकता र बलियोपनमा नकारात्मक प्रभाव पारेको छ। विभिन्न समूहहरूबिचको अविश्वास र प्रतिस्पर्धाले सङ्गठनको कार्यक्षमता र प्रभावकारितामा ह्रास आएको छ। एकताबद्ध भएर अघि बढ्नुपर्ने सङ्गठन आन्तरिक कलह र विभाजनमा फसेको छ। यसले सङ्गठनको राजनीतिक शक्ति र प्रभावलाई कमजोर बनाएको छ।

वर्तमान अवस्थामा सङ्गठनको पुनर्संरचना र सुधारको आवश्यकता टड्कारो रूपमा देखिएको छ। सङ्गठनभित्र लोकतान्त्रिक मूल्य र मान्यताको स्थापना गर्नुपर्छ। नेतृत्व छनौटमा पारदर्शी र लोकतान्त्रिक प्रक्रियाको अवलम्बन गर्नुपर्छ। विचार धारात्मक स्पष्टता र एकरूपता कायम गर्दै समयानुकूल परिवर्तन र परम्परागत मूल्यहरूबिच सन्तुलन खोज्नुपर्छ।

सङ्गठनको संस्थागत संरचना र कार्य प्रणालीमा आमूल सुधार गर्नुपर्छ। आर्थिक पारदर्शिता र जबाफदेहिताको संस्कृति विकास गर्नुपर्छ। नेतृत्व छनौटमा योग्यता, क्षमता र विचारलाई प्राथमिकता दिनुपर्छ। विद्यार्थी हित र अधिकारको मुद्दालाई केन्द्रमा राखेर सङ्गठनको कार्यदिशा निर्धारण गर्नुपर्छ। अखिल क्रान्तिकारी विद्यार्थी सङ्गठनको निर्वाचनले उजागर गरेको गुटगत राजनीति नेपालको विद्यार्थी आन्दोलनको लागि चुनौतीपूर्ण छ। यसले सङ्गठनको आन्तरिक एकता र प्रभावकारितामा गम्भीर असर पारेको छ। विद्यार्थी हित र शैक्षिक सुधारको मूल एजेन्डालाई केन्द्रमा राखेर सङ्गठनले आफ्नो कार्यदिशा परिवर्तन गर्नुपर्ने आवश्यकता छ।

गुटगत राजनीतिबाट मुक्त भएर मात्र सङ्गठनले आफ्नो ऐतिहासिक भूमिका र जिम्मेवारी पूरा गर्न सक्छ। यसका लागि नेतृत्व तहदेखि नै गम्भीर आत्मालोचना र सुधारको आवश्यकता छ। विद्यार्थी आन्दोलनको गौरवशाली इतिहासलाई जोगाउन र भविष्यको चुनौतीको सामना गर्न सङ्गठनले आफ्नो कार्यशैली र संरचनामा आमूल परिवर्तन गर्नुपर्ने देखिन्छ।

यसरी हेर्दा, अखिल क्रान्तिकारी विद्यार्थी सङ्गठनभित्र देखिएको गुटगत राजनीतिले यसको मूल उद्देश्य र लक्ष्यलाई नै विचलित गराएको छ। विद्यार्थी हित र अधिकारको लडाइँमा एकजुट हुनुपर्ने सङ्गठन आन्तरिक कलह र विभाजनमा रुमलिएको छ। यस्तो अवस्थाबाट मुक्त हुन सङ्गठनले आफ्नो संरचना र कार्यशैलीमा आमूल परिवर्तन गर्नुको विकल्प छैन। विद्यार्थी आन्दोलनको गौरवशाली इतिहास र भविष्यको चुनौतीलाई मध्यनजर गर्दै सङ्गठनले आफूलाई नयाँ ढङ्गले उभ्याउनुपर्ने आवश्यकता टड्कारो देखिन्छ।